■ ■■■
Holtenbroek forever
11 11-
54 | jrg. 21 – nr. 2 zwols historisch tijdschrift
11 nn ‘ t Bo t mavan
Hulten n
\ im Huij man
■ ■■■
Groeten uit Zwolle
Gezicht op Holtcnbrock, a. 1965
iet vcrz nden
D c r t paal v or de uitbr iding van Zwolle aan
rdzijd van d A2 ging op 17 eptemb r
19- de grond in. Deze nieuwbouwwijk, Holten broek,
had in de ·aren z tig grote aan trckkingskra
ht. Men\ oonde er graag.
De foto i medio jaren ,c tig gemaakt van,1f
het Zwart ater. Link zijn achter de dijk lang
de Klooicnberglaan vier natgebouwcn te zien aan
de Ba hlaan, die dan nog maar kort geleden zijn
pg I v rd. R ht p de foto staa t d Terbor he
t , n t r nnat aan d Händ ellaan met é n- en
t\ ekamerflat die bed eld waren voor ‘bcmidd
lde’ e htparen zonder kinderen n alleen taan de
hoogopgeleiden, die men tegem o rdig up-
( ol/ectie 1-1 ) pen zou n emen. Be\ oncr. van de Terb r h- este
\ o nden du letterlijk en figuurlijk p ·tand. l 11
en ad ertentie in d Z1Volse 011m11t van m i 1964
w rd de flat aa ngeprezen al raai gelegen met een
‘riant uitzi ht op het IJ 1-2′ arte \ ater land.
hap. Ko 111 anaf f 2 .oo ,- . B n di~d aan
eigen geld vanaf f 01 ,-.’ iter t re ht zï n nog
net twee bom n te zien die bij kindcrb erderij e
Klooienberg horen. De foto geeft een mooi beeld
van een j nge \ ijk, die archite toni he hoon heid
en netheid uitstraalt.
De nieuwbouw, ijk wa r nd 1970 v lrooid. Er
w onden toen ir a 14.000 men en. De\ ijk bleek
e hter t rk tijd , honden ‘ 11 er uderde en erpauperde
in d dertig ·aar daarna ziender g n.
ï nd jar n negentig werd be lot neen deel van d
wijk, Holtenbroek 1, te lopen en opnieuw rm
te geven, een pro es dat in ap ril van dit ·aa r een
eerste mijlpaal bereikte met de officiële ingebruikname
van de hernieuwde wijk. Lee. meer ver
H ltenbroek op de pagina •~ 56, 66 en 74.
11-
zwols historisch tijdschrift jrg. 21 – nr. 2 | 55
11 Redactioneel
In de herf t an het ·aar 1r8 peelde zich op de
dan nog pen zand lakt waar nu de wijk I oltenbr
ek ligt een welha, t urr ali ti ch tafereel af.
en enorme r od m t wit ge tipte padde toe!
kwam aan de ka el an e n dragline naar beneden.
it de buik and zwam kwamen een elfje en
e n kabouter. Het elfje overhandigd aan mini ter
H.B.J. \ it t van Weder pbolll en olk hu i ve –
ting een p, kje en een haar. De aard.e woorden
die zij daar ij uit prak erbrak n d b tovering:
‘ 1 tublieft meneer … en mag ik nu e n pla.je
d n? H t aanwezige publiek chat rde. Het
b trof h l laan van de eer te paal voor de wijk
Holtenbr ek. Blïkbaar had d vijfjarige Liesbeth
van \ oerden al elfie net i I t lang in de padde-
10 1 m eten I achten.
laar h 1 1 a dan ook niet nik : Zwolle mo 1
elangr” · eikern va 1
kei tu 1, 1 r r w rd al
roken to 111 – wolle met
r dan in e ide ën I aren
gel gd uctuurplan 195 dat tijden het
ezoek v, n de mi ni Ier werd gepre ente rd. Het
vormde e n v rdere invull ing van het uitbr iding
pi n van an Embden dat in 1956 al wa aank
taat in dit nummer centraal. D
in teek daarv or i uitermate a tueel. D grondige
anering di d I ïk momenteel ondergaat geeft
aanleiding tot b spiegelingen ver het ont taan,
wat er van de or pronkel ijke bedoelingen van de
bed nk r en plan ner i gew rden, en waarom
n g geen halve eelll na het laan van de eer te
paal gedecl telïke loop en nieuwbouw al enige
opl ing or d problemen van de wijk naar
b ven zijn gek m n.
Inhoud
Groeten uit Zwolle
Annèt Boot ma- van Hul ten
en Wim Huij man
Arcadfa van Zwolle \, im Huïsman
Het ‘ Pel ( t)erpoortje’ of Stien Eel ingh
op vrijer voeten Jeanine tlen
Holtenbroek in revisie Dirk Baal man
Holtenbroek forever Jan Roncken
Recent ver chenen
Marieke haap- t egman
Boekbe prekingen
Mededelingen
Auteur
■ ■■■
54
57
66
74
79
80
85
6
0111s/ng: Holtenbroek I vn11nf rle Terborch -vestc j111
gezien i11 oostelijke richting. Op rle voorgro11rl rle
Tmpjes1vo11i11ge11. Zie ook rle nfbeelrli11g op pngi11n
73 e11 rle plnttegro11de11 op de pngi11n’ 76 e1178.
( ollectie Het verstic/11)
11-
56 | jrg. 21 – nr. 2 zwols historisch tijdschrift
11 \ im Huij man
Arcadia van Zwolle
In de ·aren ze tig van de twintig te eeuw verree
in de weilanden ten noorden van de “nelw g
de nieuwbouwwijk Holtenbr ek. en eeu, enoude
naam – de eer t bekende vermelding dateert
uit 1342 – gekoppeld aan een m derne w onomgeving.
H c 111 i H ltenbroek ruim een eeu1 v or
dc1,e trnn ~ rm tie I a , alt t I z n in n g di ht
van rneli )an en ( trecht 17 6-Z1 olie 1869)
uit t 49. Hierin 0111 hr · f hij dez lo ati al h t
‘Zw I ch r adia’ een uurt van on huid en rede,
een pa rad ij elijk oord. n Jan en, ambtenaar
bï het kada ter en bij provinciale I ater taat, kon
het weten. \ ant hij I nde aan d rand van
z, lle aan de H ltenbro k rweg, die de tijd
d orliep I t aan d Klooienberg. Het gedi ht
b gint al volgt:
og cc11 loatstc rest ‘Zwolsc/1 Arkarfin’ i11 n11g11st11s 1965: ki11rfere11 op rle Holtcrdijk
111ct de eerste bcwo11er va11 rle op de nchtergro11rl gelege11 kinderboerderij
De Klooienberg. (Foto H1;1111ekc, co/Ie tie H )
■ ■■■
·o. IIIÏ)II Arkmli ,! o, l11•111dsc/1c ,,,,,,/s,/ouwrn!
frr welk ee11 1,1,_, gemord ,i111g ,k 11w oord 1111md1oww11.
Hi’t cffe11 gmen tapiit, dut luerde vdde11 c,m,
Alw,wr ‘1 g,1:zo1uh- ,·cc. ,·nu ~1111c wdlust :w,crt,
Of msrig 11e1krlig1, cJ111 ûch 11ir1 Il’ l>rrr<1<1,iwf,r,
1-frr i11geslik1e grns. gcrn.;r wur r,· l1crka111m•e11.
De rier /oopr loeii,•111J 1,oorr, spri11g101·a sloor rn ,/nm,
H,·1 wollig. c/uwp1,· wL·ic/1, 11,u,sr l1t·1 ,111.c/111/clig lam.
Ik z,e /roe '1 moedig ro., \'/111 ktir en plo,·g 0111/rcvru,
äc/1 wem '/end i11 l1c1 gm.<. zip, 1nj/1cid bor ko1111 g,"1·~11;
Of i11 ee11 /u·r galop, re111 u111rn "111!.kcr ""·
Die dt1 r1 '/e11tl brit>st i11 ‘r r,mcl. O! 1111111 Arfoc/111!
\ \’elk /1cerlijk .dwo11 wr r/1n•11•,•r100111 z,d, ~·,,or 1111111 ,wge11!
Ik beu op d11 gez1d11, gchul als opg,w,gr11.
De Zw11rtr \ Vat ers srroom kro1111 boog,gcll’IJS 011111111 /re,•,,,
E11 vloeit 1’1111 Zwolle <1[ lang, H,melt 111111rl1,,11c,·11 ·.
Ook aan bo rdcrij KI ienbcrg, rond 1560
al in ar hi fstukk n g n cmd,, ïdt di htcr Jan -
en nkel regel . Hij zegt daarvan dat het hui
z r ho n' geleg n i· 'op den dijk, d r weideland
mringt.' Het uitzi hl op het Zwarte Water i
er ' ... heerlijk. H e zalig i het hier te leven al een
b r.' T en n g I el, maar m t uit.wndering van
bo r Middag an d utl k \ eg zi·n ann 20 4
alle agrariër uit Hol tenbrock ertr kk.en.
e rond 1960 modern v r111gcgevc11 wijk heeft
de tand de tijd niet weer la, n en wordt nu geren
veerd. In verband met crpaupering en andere
ei en aan het wonen i men in 2002 beg nnen met
d I op van gedeelten v, n ltenbrock. n ok al
i het 'cfen gr en tapijt' uit de, ijk verdwenen,
het i te h pen at na de her tru turering ude n
nieuwe bei oner h ï Ie en en w nen in H lten broek
even gelukkig en 'zalig' zullen ervaren al
Jan en in zijn 'Z1 ol h rkadia' heeft be !neven.
In dat geva l i d crnieu, ing van l lolten broek
zeker ge laagd!
11-
zwols historisch tijdschrift jrg. 21 - nr. 2 | 57
11 ■ ■■■
Het 'Pels( t)er Poortje' of
Stien Eelsingh op vrijersvoeten
In dit artikel wordt vooral aanda hr be t d
aan de herkom tge hiedeni van een re ente
aanwin l van het l li l ri h entrum verij -
el die li hl werpt op een t t nu nbekend gebleven
a pc t van het lev n van tien el ingh in haar
Zw I e tijd.
Aam in 1
en an de eer te aanwin ten van het Hist ri h
entrum verij el in 2004 betreft de aankoop
van een grafi h werk door tien Eel ingh (1903-
1964 ). Het i een ongedat rde !in nede, getiteld
'P I ter P ortjc' en re ht nder in p tl d ge igne
rd' tien el ingh'.
In 2003 organi eerde het led lijk Mu eum
Zwolle, t r gelegenheid van tien Eel ingh honderdste
geboortedag Of I ept mber een tent ont
lling met haar werk, waar vooral haar childerijen
en w rken p papier werd n gel ond. D r
d publicatie van een b ek m l n inventari atie
van haar t en bek nde \ erk in 199 en de t·ent
n I lling in 2003 zijn de belang t lling v r het
werk van ti n E I ingh en, daarmee amenhang
nd, d prijzen in de kun thand I enorm ge tegen.
Het Hi t ri h entrum vcrï I i daarom
bijzonder verheugd dat het een pr 111 h ft kunnen
verwerv n die behalve d umcntair k
arti tiek waard heeft 11 een aanwin t i oor de
p g h-H ri he Atla Zwolle, de b eldverzam
di hiedeni van Zwolle in
b ldb .
De voor I lling
De afbeelding telt het Pel erpoortje voor, door
tien Eel ingh - abu i elïk?- het 'P I ter Poortje'
g no md. c afmeting an de afbeelding i 25 x
15,5 m. e taan al h t I ar v r het Pel erp
rtjc p de ·mall ka aan de Thorbe kegra ht
en kijken d or d p rt in de Drietrommeltj -
te g p hel uithangbord van I gement De
riend hap an Ja b de ric p nummer 14. In
de p rt taal e n handk. r geparkeerd. an de
muur recht hangt een dr ogr k. erder zien we
een lantaarn die re hl be tigd i aan het tegen
d P I ertoren aan 1ebouwde muurhui je \ atertraat
95. en lin nede, of linoleum n de, is een
hoogdrukt hnick. Het i een a druk, gemaakt
van n tuk lin I um waarin de delen di wit
mo t n bl ij en met een gut zijn wegge token.
Lin I um i g edk per n g makk lijker te
bew rk n dan h ut, maar br kkclt n Ia .
Van de lino nede 'Pel ter Po rtje' i n g een
afdruk bek nd in een parti ulicrc collectie.
Jea nin tt n
Het 'Pelster Poortje'
door tien Eelsingh
(1903-1964 ), en. 1927-
1932. Lino ·11ede, af111eti11g
afbeelding r x 1-, -
cm. ( ollectie H )
11-
58 | jrg. 21 - nr. 2 zwols historisch tijdschrift
11 Het Pelserpoortje,
IIOl'embcr 1936. ll/11s/m tie
uit 'Eigen Erf,
nol'ember 1936. ( olie -
tie H 0 )
Dezelfde voor telling van het doorkij ·
rtje in d Dri mmeltje ft
ngh in een and technie v rd.
dt zich evenee1 een par iere 1-
ndere topografi che afbeeldingen van Zwolle
do r tien Eel ingh
Beh,. lve an het Pel rpo rtj h eft tien ·el ingh
eind jaren twi ntig, begin jaren dertig in Z\ lle
o k n lin nede gemaakt van de hui je rn t een
o er tck a n h t begin van d \'\1ater traa t. Daar-
■ ■■■
naa t zijn r an haar tekeningen an Zwolle uit
die tijd bekend an Het Kr mmc Jak, d Lauwerman
gang de Buitenkant en het g b uw van d
uitgeverij Tjeenk \ illink aan de ~lelkmarkL. De
t kening van de Buit nkant b vindt zi h ind
1998 in d oll cti van h t r delijk Mu urn
Zw lle, de o erige teken ing n b vinden ~i h in
parti uliere collectie , ver preid ver het hele
land. 1
Het Pel erpoortje
Het Pel erpo rtje i een po rtje in de middeleeuw
e • tad muur naa t de vijftiende-eeuw e
rnuurtoren de Pel.ert ren, d, t t egang g eft t t de
mall kade aan de zuidzijde van de Thorbe kegra
ht. De openi ng in de tad muur i o it
gemaakt ten gerieve van d b ntwerker (de z genaamde
pel er ), die hun huiden en vellen daar in
de gracht wa ten en op de kade tu en de gracht en
d muur te dr gen legden. an de Pel ertoren \ a
in de jaren dat tien Eel ingh de prent maakte niet
veel te zien, omdat deze geheel aan het g nttrokken
wa d r allerlei aanb uw cl . Een fot
Het Pelserpoortje door ././. chaepmnn, ca. 192 .
( ollectie H 0 )
11-
zwols historisch tijdschrift jrg. 21 - nr. 2 | 59
11 uit Eigen Erf uit november 1936, gen m n vanuit
h tzelfd landpunt, laat d zelfde ituatie on erand
rd zi n, alleen de handkar ntbreekt. en
tod r .J.J. haepman in 192 , g nomen vanuit
de Drietrommelt"e teeg hoek \ ater traat in
de ri hting van de Th rbeck gracht, t nt de
p rt vanuit de tad zijd , met het droogrek en de
handkar.
Bij de anering en r n va tie van de noordelijk
binnen t d n H t Eiland in het derde kwart van
k de middeleeU\ e ad muur
aangebom de pakhuizen n
woningen. Bij de re tauratie an de tad muur in
de t\ ed helft van de ·aren zev ntig kreeg de Pelen
r n n ~ r e fa elift met een extra erdieping
m t kantelen en een torentj met helmdak. Het
twintig t -e u, e met elw rk v rto nt een gr t
on tra I met de d rle fde tenen daaronder. Het
extra torentje heeft oor pr nkelijk no it op d
Pel ertoren gezeten. De inspiratie v or deze metamorfo
e kwam an d ijndrager t r n p de
tad platt gr nd d r Joan Blaeu uit 1649, waar p
en dergelijk uitkijkt rentje wel i afgebeeld. In de
Pel ertoren i nu een makelaar kant or ge estigd.
ok het d orkijkj do r het Pel erp onj i niet
m er hetzelfd ind de tad an ringt, eede helft
v rige e uw en de nieuwbouw van 2000 naar ont'
erp van atalini. In plaats van in d Drietromm
ltje teeg kijkt m n nu an uit het Pel erp rtj
in de ingang van park rgarag Q-Park Eiland,
nd r Het iland.
ni va n de prent
De herk m tg hi deni van de pr nt biedt veel
informatie ov r een nbekend gebleven a pe t
van het leven van ti n Eel ingh in haar b gintijd
al kun tenare in Zw lle.
Het ' Pel t r P rtje' hing vijftig jaar lang in de
i laurit in de woonkam r, later in de
laapk het e htpaar F kko ic laa
tr in januari 1903-Zwoll 1 eptember
1983), a i tent-a ountant, en Lientje Cornelia
Anna Heerma van o (Roo endaal 11 maan
1906-ZI oll 21 de emb r 19 6). Zij hadden het
' P I ter P rtj ' ad au gekregen van ti n Eelingh,
in de peri d tu en hun verl ing in 1929
en hun huwelijk op 13 ptember 1933. In hun
■ ■■■
woning aan de Maurit. traat hing teven een pendant
van h t 'Pel ter P ortje', een lino n d van
de '\ at r traat'. Op december 19 - werd d hter
Pauline geb ren en p n februari 1939 zo n
Johan Thoma . Pauline tr ink er de na h toverlijden
van haar moeder het 'Pel ter Poortj ', haar
broer de '\ ater traat'. Dit w rk\ a ale rder geen
familieb zit meer.
H t 'Pel ter Poortje' i te zi 11 p n interieurfoto
van de \ nkamer Maurit traat 12 ind
jaren dertig, aan de re ht rzijd hangt een uitv rgr
te ~ t an het Kat rv r in 1929 door tien
broer, de fo tograaf\ im ·el ingh. Lat r hing de
pr nt naa t het raam in de laapkamer an het
e htpaar.
rbert
Li n Heerma van , in 1927 n g ~ o nachtig in
endaal, 1 geerde eind jar n twintig regelmatig
bij haarzu Ida Hooft - e rma van o · op het
Zwol e root Wezenland 39. Tijden die logeerpartijen
raakte ien goed be ri nd mt:t de buren
van haar zu , de familie tr ink wonend p ro t
\ ezenland 40. Herb rt H rman J an tr ink
(Zw lle 21 oktober 1 o-) , a in die tijd verlo fd
met tien el ingh, maar zijn br r F kko wa
n g e n vrij man. i\11 t tien el ingh \ erd Lien
goede vriendinnen. In het Zwols Hi torisc/1 Tijd-
\\ 0011kamer \fn11rit -
strant 12 eind jnren dertig,
met liet 'Pe/-tcr
Poort.ie' 11m1 t ie11 Eelsi11gh.
( Pnrti 11/iere collectie)
11-
60 | jrg. 21 - nr. 2 zwols historisch tijdschrift
11 lnnpknmer lcwritsstrnnt
12 ei11d jare,, derti
. ( Partirnlicre collt•ctic)
sch · 002) nr. 1 i in d eten uit
Zw n pr ntbriefkaar di op
j 193 g ven en E 1-
ingh aan Lien H va
. hap tu Li k
, t dat zij zi h in 1929 verlo it
\'n11nfli11ks: Lirn Hccrma mn \los, 111e1•r. .D. troink- cl1111idt, tien Eelsingh,
de heer]. Til troi11k, 1•oor cnfé-rcstnimwt D Hnr111011ie op de rotc
\Inrkt, 1927. ( Pnrticr,liere collectie)
■ ■■■
de p riod 1927-193t dateert een aantal familiefi
t ' , waar p ti n o rk ml. Lien tr inkH
rma van he ft deze haar h Ie leven z rgvuldig
bewaard. ah, ar d d kwamen z in bezit
van haar dochter. p een fi t uit t927 zien we
tien en Lien met de ouder. van Fokko en Herb
rt, d a uradeur J.Th. tr ink en zijn echtgenote
.D. tr ink- hmidt p de r te Markt voor
café-re taur, nt D Harmonie, jui t v rdat zï
in tappen in de bu n ar Kampen. tien t at in
h t midd 11, Li 11 laat link . peen fot uit 1928
taan tien en Herbert lijf gearmd v or een hui .
H rbert i op deze ~ t pvall nd deftig gekleed
met een h ge hoed. tien draagt e n modieuze
pothoed en een man tel afgezet met bont aan de
tie11 Eelsi11gh en Herbert troink, door ee11 onbek
11defotogrnnf, 192 . (Pnrticulierecollectic)
11-
zwols historisch tijdschrift jrg. 21 - nr. 2 | 61
11 kraag en mou1 en. en ffi iëlc
tien en Herbert w rd in 1 30 ge
nbekendc fotograa , verm edelij r
Jan Anth ni cl ingh (1 66-1949).
be tonden nog meer vriend ha n tu -
leden van de famili oink en ingh .
1 ee tante van F kk Herbert, Iefk an
Daal n Bui anl de m ri -K p (weduwe van
d j ng overleden Bram van Daalen Bui ant de
Am rie, kun t hild r in Nun peet) en haar zu -
l r m vr uw ckke -Ko p , 1 aren g ed bevri nd
met d udtr van tien I ingh. p een ~ to
eind ·aren twintig zien we hen in de tuin an illa
inquenda, het woonhui ann x fot grafi h atelier
van Jan A. Ecl. ingh aan de Beuk nall e. p de
voor te ri_j ziu n link mevrouw Fckk -K p · en
r ht H rmina ccrtruida Uvli ) hmidt (een
ander tante van F kko en H rbert, zu ter van
■ ■■■
11idt ), op de, hteraalen
Bui ant d
m der van tien
hcucrmann (1 67-
. cheuermann wa
afkom tig L zinde familie, net al
an Daalen rie.
en ti n E I ingh en Hert ert
troink i tot nu t n g niet gepubli cerci. Via
mondelinge ovcrle cring wi t de dochter an Fokko
troink, Pauline Jonker - troink en de vorige
eig nar s e van de prent 'Pel t r Poortje', te vertel!
n dat tien en haar o m H rbert in de jaren
1927-1931 een vrienden lubje hadden dat geregeld
bij elkaar ver de vl er k, am om piano t pelen,
t drinken en hapje te nuttig n en plezier met
!kaar te maken. Herbert ·peelde op tien~ piano
1ie11 Eelsi11gh e11 Herbert
1roi11k, door ee11
onbekende fotogmnf,
1930. (Partic11/iere collectie)
11-
62 | jrg. 21 - nr. 2 zwols historisch tijdschrift
11 ■ ■■■
{11 rle t11i11 l'flll villn Li11que11rln, mevrouw Fekkes-Koops e11 fies c/1111ir/1 op rle voorst rij. Achter: Iefke vn11 Dnnlen 811issn111 des Amorie-
Koop e11 hristi11a E •/ i11glr - cl1euemw1111. Door ee11 011beke11rle foto maf, vermoedelijk Jn11 A111ho11i Eelsi11 h. ( o/lectie H OJ
· enmarkt 29.2 Dit
pand had z in eptember 192 vo r 1000 guld n
van ha r vad r g ko ht. en opvallende o er enk
m I tu · n deze men en i dat d mann lijke
leden ijna z nder uitz ndering woonachtig
1 aren in de eera lleebuurt.
Eén van de I den van h t vrienden lubje wa
Jan KI ter ( w lle 4 november 1902) , tandart
in de mma·traa t. In zijn werk.kam r hing t t
zek r 19 o r te t k · e ·· w I c
typ n'. Jan t v Mau ',
Maria Loui r d 1, einde
eera llee. Zï ter van de Zwol tad -
archi tect Lo die het door hemzelf
ont en 1 nde.
re ad -pro ureur 1
F tr,at 22 en
(in 1 2
11-
zwols historisch tijdschrift jrg. 21 - nr. 2 | 63
11 wonend Bitter traat 1 3, in 19 7-19 o aan A-plein
4 ). J Burba h had o k twee werken van tien in
bezit, een grafi ch druk van het Pel rpoortje en
een tekening van de auwerman gang. Piet Bo ,
zoon v, n beeldhouwer Piet B s enior, in het
dagelijks leven piano temmer in Z1 !Ie en later
eigenaar van een pianohandel op Koe traat 25,
richtte in 1930 de populair te jazzband van Zwolle
p, 'The L rudge. '. \,\lillem van der een publieerde
in 1ijn eerste Acl1temitkijkspiegel een ~ to
van Th Drudge , repeterend in 1 30 bij tien ·el.
ingh thui aan d en markt. Het gezel hap
b tond uit )urrie Piqu t, tien Eel ingh, Pi t Bo ,
ndré Bo , H nk Z lhor ten) hn \ olff.
)unie Piquet en Herbert n Fokk troink
■ ■■■
hadden dezelfde oom en tante: Dirk en Tine
troink-Piquet. Dirk tr ink, J h, n Th ma
troi nk (vader van Fokk en I erben) en Ja que
Piquet (behalve k pman ook on ul van Frankrijk.)
ormden in het begin van de eeuw de firi 1a
troink, ijzen arenhandel in de Diezer trnt.
Johan Thomas beg n in 1912 echter voor zi h zelf
al a uradeur en Ja que Piquet I ïdde zich na
zijn huwelijk m t mej uffr uw\ .). ten D cha te
aan de dr gi terij de ude ,aper, later daarin
pgev lgd door z n Jurrie .
"en deel van dit rienden lubje kwam ook in
andere ·amen tellingen bïcen. De volgende ~ t
laat een ze tal heren zien, in 'kennelijke taat ',
acht r een tafel in het aan het Zwol ·c tation plein
2, n11g11st11s 1930 in hotel-restt11m1111 \ln11 Gijte11beek: zit/ell(f I m1nf li11k Piet Bos, Fokko troi11k, \ \li111 E lwi. c11 /-lcrl1crt 1roi11k. tnc111 -
dc Jn11 Klosters c' II Jn11 Jn11sc11. (Parti ,iliere collectie)
11-
64 | jrg. 21 - nr. 2 zwols historisch tijdschrift
11 Li11ks: nc/11erzijrie 111e1111
2 n11g11s111s 19 o met
lw11dteke11i11ge11; rechts:
achterzijde 111e1111 29
juni 1931 111et 011rlemw1
de lw11rlteke11i11ge11 vn11
tie11 Eelsi11gh e11 H rbert
troi11k. ( Partiwliere
collectie)
gelegen hotel-restaurant an ijtenbeek, na
afloop van een etentje ter gelegenheid van het
b hal n an h t diploma O boekhouden door
Fokko tr ink p - augu tu 1930. Zittend vanaf
link Piet B , Fokko troink, Wim E hui en
n Jan Jan en. Aan het menu te zien hebben de
heren flink ge muld: an Gijtenbeek serveerde
er hillende voorgerechten, tomaten oep, tarbot
met eier au o sen haas met groeten, alade, kalf: -
oe ter met ompote, noga ij en vruchten.
De verloving van tien en Herbert heeft waarhijnlijk
geduurd tot 1932. Het laat te chriftelijke
bewï an hun relatie dateert van 29 ju ni 1931. Op
de achterzijde van een menukaart met die datum
■ ■■■
'ter g I g nh id van ader 60'· verjaard ag' taan
de handt keningen van Stien en lerbert, onder
die van Fokko, Li n, tante ies, Tante lefke en
moeder en ader troink. Waar m h t uit raakte
v rt lt de familieoverlevering niet.
In i d r geval vertrok Herbert troink eind
november 1933 naar Apeldoorn en liet tien Eelingh
zich op n m i 1935 uit h t Zwol e bevolking
regi ter uit hrijven en verhu i d ze an
Kamper traat 30 in Zwolle naar Jodcnbree traat
25 in Am terdam. In Am terdam kr eg ze childerle
en, ontmoette toonaangevende kun tenaar
n werd lid van kunstenaarsverenigingen.
Haar leerlingenatelier in Zwolle hield tien wel
aan. 1 n het begin van de T, eede creldoorlog, op
5 februari 1941, trouwde ze in m terdam met
r / / /) 1 u.
'(. I
.,L.,, ,
~ t;:JJvJa
(_,
~
-~
5~
11-
zwols historisch tijdschrift jrg. 21 - nr. 2 | 65
11 Roelof Frankot ( 1911 -1984) die ze al in ZwoUe had
1 ren k nn n. R I Frankot, a weg n dien twei gering
in Zw !Ie gedet ineerd. \ aar hijnlijk
be loten tien en Roel na dien invrijheids telling
am n naar 111 t rdam te gaan. Roel Frankot wa
a;i nva nk lijk ook f tograaf, n tal ti n ader en
broer. Op 27 mei 1944 werd hun dochter Margre t
geboren in het Zwol c ophia Zi k nhui .
tien. ex-verloo ·de Herbert troink trouwde
tegen de zin v:m zijn ouder op 2 november 1939
in Apcld rn met\\ il Hul hof uit Helmond. Herbert
uder , aren zo sterk tegen dit huwelijk
gekant dat Herbert en Wil genoodzaakt werden
voor het Kantongere ht te trouwen. elukkig hertelde
de relatie tu sen ouder en zoon en
choondochter zich later weer. Herbert troink,
in pecteur a uran tiën bij de V Assurantiemaatchappij
De Zeven Provinciën, overleed 19 augustu
1978.
Bronnen:
Mondelinge mededel ing Pauline Jonker - troink,janu ari
2004.
Roel H. mit-Muller, tien Eelsi 11gh 1903-1964, Zwolle
\\ aand r 199 .
Willem \'an der een, Zwolle i11 de achteruitkijkspiegel,
Zw llc 1999, p. 97-98.
1 li. t risch entrum vcrij cl: Burgerlijke tand cmecnte
Zwolle 1860- 1940; Adre boeken Zwolle.
■ ■■■
oten
Mrt dank aan mevrouw dr . E.A. van Dijk, c n erva
tor tcdclijk il.lu cum Zwolle- en 111 vrouw dr . R.
Smit- luller, die bezig i met de invcntari atic van
het graft h werk van tien Er! ingh.
2 Stien zou na haar midd !bare ho I aanvankelijk
pianolerares worden, maar ze be loot na k rk tijd
sc hildere te worden. De muziek gaf ze niet op. Ze
nam deel aan het Zwol e damesorke t 'The Pick
Pocket '. Bovendien •af ze in de jaren dertig de t0cn
zeer popul. ire Zwol e jazzband The Drudge'. gelegenheid
in haar atelier aan de ssenni:irkt te oefenen.
Zie R.H . mit - Muller, Stie11 Eclsi11gl, 190'-
1964, Zwolle 1998, p. 7.
J Tante 11ies (mevrouw H.G. hmidt) en tante !elke
(me rouw an Daalcn Buissanl de AmorieKo
p ) , o nden m t elkaar amen, aanvanh•lïk in
de Oosterlaan, later in de Juliana trnat op een bovenhuis
en vanaf midden jaren dert ig op \ e terstra
al 6. Mies had het huis in de Westerstraat gekocht
en lefke zwaa ide daar de cepter al hui -
houd ter. ededeling Pauline Jonker - troink.
11-
66 | jrg. 21 - nr. 2 zwols historisch tijdschrift
11 Dirk Baalman
Din,~rm11 rlat het herstel
vn11 rle 11erbi11rli11ge11
direct ,w rle oorlog
weergeeft. ( it: 'Ee11
hnlfjanr \lrijl1eid. 180
Dagen Opbouw 11a I oo
Dagen Afbraak ' Oen
Haag 1945)
Holtenbroek in revisie
De Zwol e woonwijk Holtenbroek mag zich
de laar r tijd in een grote belangstell ing
verheugen. aarmate de vernie uv,ing van
cl wijk het taclium van papier en overleg v rru ilt
voor dat van daad\ erkelijke loop en nieuwbouw,
wordt er met nieuwe og n naar gekeken. ind
_003 1 ïdde het redel ijk useum een expo 1t1e
aan de wijk. Die werd bekroond m t de start van
de verkoop van de eer te nieuw g bouwde
■ ■■■
woningen. Het vernieuwing pro es in het wijkdeel
H ltenbroek 1 , ordt begeleid door een reek
kunstenaa rsinitiatie en, die op een bepaald rigi nele
manier de aandacht op de wijk ve tigt. n in
een educati pro'ect van ze ve rij el e erfg ed in
t Hingen wordt d wijk nog een in het licht
gezet met onder meer een bijlage van de Zwolse
011ra111en een tweede kun tproject.
Tiidsverschil tusschen verzending en ontvangst van brieven
Winter 1944/'4S
Amsterdam
Mei 1945
Juni 1945
Juli 1945
Odober 194S
Elke centimeter stalt 1 dag vervoertijd voor
11-
zwols historisch tijdschrift jrg. 21 - nr. 2 | 67
11 Tu en al dcz nieuwe gezi ht punt n kan het
g n kwaad de blik nog n t wenden naar de
peri d van het ont taan van de wijk, de jaren ijflig
van d twintigste eeuw.
BOU\ en
a d l\ ed \ ereldoorlog wa her t I van het
n rmale lev n de belangrijk te pgave. De infra lru
tuur 111 et I ord n h r teld, de omrnuni atie
p gang g bra ht, de pr duet ie en v r prciding
an bouwmaterialen worden ge rgani eerden de
arbeid crdecld ov r de Ie tak n die aan d ord
1 aren. D b u1 wa er daarvan maar én. oor
de b uw an w ningen en het her t I van chade
d r bornbard m nl · n in t den I rd en nl
raai ge rgani eerd apparaat in h l Ie en ger epen,
waaraan de rijk gema htigd vo r de wederopbouw,
dr. ir. J. Ringer , 1 idinggaf.
nkele thema I erden in dez periode actueel
di d eer te de ennia na de rl g niet nel zouden
erd1 ïnen. Depr grammeringvandcb uwprodu
tie wa er , n, n entraal ge tuurd
teem van bouw ontingent n wa een ander.
een gem entc ntingenten I oning n wild erwer
en, wa daarvoor e n vo rwaarde dat zij een
tru tuurplan had. Dat plan bood oor de lange
termijn het kader, a, rbinnen de I oningb uw in
een gcm nt zou plaat inden. ted nbo uwkundige
bureau kregen het daar knap druk mee. ok
an d ntwerpkwali eit en aan de wijze van uitvo
ring w rdcn in to nem nd mate ei en ge teld.
inzet van ar hite t n werd verpli ht, h t
g bruik van rationcl bouw sternen werd
beloond m I extra woning ontingent n f m 1
extra sub idic. Zo kwamen de beroep groepen
van de 1111 erp r I eer in beeld die in d oorlog
d r een ber p verbod I aren g trof~ n. n de
b u1 wcr I w rd geprikkeld m de werkwijzen
nauwgezet t ond rz eken en te optirn li r n.
Rijk n 1emeenten peelden du een centrale
rol in de peri de van de wederopb uw. oor
b u, acti iteit van de gevraagd mvang waren de
, ningb u, ercnigingen vaak niet toegeru t. Zij
war n g richt p beheer en p ragen an nderh
ud, maar minder p pr du tie van nieuwb uw.
aak I erd d, ar 111 d g meent d prin ipaal bij
b uw pga en.
■ ■■■
_.,, ...
7···,,.·· ..
Ideeën
tedenb uw nar hitectuur werden aang at 111 L
urgenti en daadkra ht. Tijd m r er t denken
wa er v el minder. aarom werd voortgebouwd
op de id "n die al v' r de oor! , ntwikkeld
waren over t d nbouw, , oningb uw n ar hi t
tuur. Daarnaa t leek d oorlog e n peri de te
zijn g w t van eel denkwerk p d ze gebieden.
Zo w rk te en rudiegrocp I ningar hitc tuur
aan ideevorming v r , oningplaue0 ronden en
, erd g tudeerd p I ijzen van erkaveling. Met
deze thema' bereikten cd rland c akgenot n
tmct1111rpln11 voor
Zwolle vn11 Vn11 E111bcle1111i1
19 : 11it!Jreirfi11ge11
nn11 de 11oordzijrle,
111c1 Ho/1e11broek
nis 1111111111cr 1. ( ollectie
Het Over tic/11)
11-
68 | jrg. 21 - nr. 2 zwols historisch tijdschrift
11 .. ~.I ~V') l rccdl ~
J e.? ''15'"'
d ? ~ex: C•
Hl l!J l !!'""''"~ ....
Arcl,i1ec1011i cl,
n111bn J,1 ,,n" \la11 E111bde11.
( ir: ir. ./. vn11
E111bde11 /,. i., ' 11ze
B011111k/111S/ 1'(1// 11/11!11
dng ', Dc11 /-lnag (Ten
/-{(1~('11 , OU0/1\V)
omstreeks 1955 )
na de o rlog internationale faam. Maar ook werden
de er hillen in opvattingen tu en de meer
modern en de me r traditionali ti ch georiënteerde
ontwerper , die v ór de oorlog zo I erden
gckoe t rd, nog een tegen het licht gehouden.
Waren de modernisten vooral vóór open verkaveling
wïzen, platte dak n n het gebruik van
moderne materialen zoal. gla en beton, de traditi
nali ten he htt n aan de 'kerk in h t midden',
'hui · en hor, het gebruik van bak teen en kappen
met pannen. De gr epen reikten elkaar letterlijk
de hand in wat zij noemden een 'shake hand 'ar
hi te tuur, omdat zij inzagen dat geki ebis over
akopvattingen de bouwopga en van de I ederopb
uw niet lot een goed einde zou brengen.
cel van de ideeën an de moderni ten zijn in
de nao rlog e stedenb uw tere htgekomen.
hciding van de ver chillende functies (wonen,
werk n, re reatie en verkeer} 1 a één van hun
dogma' . Een effi iënte verkaveling, die de
woningen van voldoende licht en lu ht zou voorzien,
wa een ander. tandaardi atie met (voor
Ho/1c11brork /, 111nq11c11r 200 . O1ufemm1 de stempelstmctuur e11 dnnrbove11 het
voorstel l'Cinrdc 1•emie/l\vi11g 111 sse11 Moznrtlnm1 e11 Beetl,ove11/nm1. (Collectie
/-let verst ic/11 )
zover aanvaa rdbaar) r p titie en rationali atie
met (waar mogelijk) indu trialisatic waren and re
thema' waarm e zij probeerden veel en goedk op
te bom en.
Di principe waren in de ja ren twintig en dertig
uitgewerkt en vo r hete ·r t tocgepa t. Er I erd
de tijd internationaal o er gecommuni erd,
met name in de internationale congre sen over
het nieuwe bouwen: ongr lntcrnati nau
d'Architectur Moderne, kortweg I 1. Het eerste
congre van 192 viel niet toevallig ongeveer
samen met de pre entatie van het Algemeen it breiding
plan (A P) d t orneli van Ee teren
voor Am terdam had ntworpen. Dat plan werd
door de stedenbouwer en archi t eten vnn IMvt
al een uit tekend voorbeeld gezien van wat zï
voor tonden.
Hun gedrevenheid in het vinden van oplo ingen
voor de vraagstukken van ma awoningbouw
wa zonder twijfel ide logi h van aard. e groep
wa werkelijk geïntcre eerd in het woningvraagtuk
en . laagde erin reuzen hreden te zetten op
weg naar goede en goedkope woningen oor lage
inkomen groepen. oor het rebtief k tbare element
'keuken' propageerden zij het effi iënte
mod I dat in Frankfurt wa ntwikkcld, maar bij
vrijw I lke ederland r bekend i , 1 de Bruynzeelkeuken,
die Piet Zwart voor de bekende Zaane
fabriek ontl ikkeldc. atuurlijk wa de gro p
het over meer zaken een dan oneen en zagen de
leden ervan de magere ac eptatie van veel van hun
ideeën óór de oorlog al en miskenning. Een ri ticu
bestempelde hun ongres en ook wel al de
ongrè lnternation, Ltx d dmiration Mutuelle.
Rationeel
Kregen deze g dachten over ration el bouwen
vóór de oorlog maar 111 ndje maat een kan , in
het licht van de wederopbom kwamen zij al een
ge chenk uit d hemel. el m t n eer t de
geve tigd po ities nog worden ge Ic ht: in de
bouw- en on twerpmarkt hadden de traditionali -
ten het voor het zeggen. Zij hadden de belangrijke
opdrachtge er aan hun zijde, waaronder het rijk,
dat met een rijksgcbolll cndien ·t en rijk bom -
mee ter de overheid an een troom traditionali -
ti ch geïn pireerde geb uwen voorzag. De
zwols historisch tijdschrift jrg. 21 - nr. 2 | 69
11 opdra hten voor d w d r pb uw van gebombardeerde
teden lek n ook in er te in tantie naar
d z groep te gaan, met ag ningen en Middelburg
als d mee t g wraakt oorb elden. it
n trijdpunt: de traditiona li t Berghoef en
de moderni t an E t ren waren beide hoogleraar,
an de TH-b uwkund in D 1ft, maar weigerd
n jar nlang een wo rd m t !kaart v.ri elen.
Da h t werk in de wereld r vaak ander uitz
g, illu tr rt een man al an Embd n. fge tudeerd
aan d TH in de jaren dertig b loofde zijn
tud ie I i d h fvan de tradition I ar hit ctu ur
en l d nb uw, profe or ranpr Molière, een
euvr in bak teen, met kappen en neo-romaan e
kerken. 1 laar aan zijn tedenbouwkundig ontwerp
van Holten broek i g ed te zien dat de chei ding
der gee ten ni l altïd z Irak verliep al bij
B rghoef en an Ee t ren. Het plan voor H lten br
ki. be li t modern n rati nee! in de zin van
het P. · nuit h tb k"e dat an ·mbden k rt
na de oorl g uitgaf 111 t zijn gedachten over archi -
■ ■■■
tectuur preekt wel i \ aar n o rkeur vo r ertrouwd
rmen, maar b vena! n uperieurc
b h er ing van het ambacht van de architect en
e n cherp oog voor het vonngev n. En daarop
kond n ont\ erper elkaar vind n, k al hun
maak licht ver chi lde. Z k r ook mdat er in de
wed r pb m een national pdra ht 1. g. I at
maakte h t mogelijk dat de traditi nali. ti he verkaveling
om r denen van rationaliteit plaat maakte
voor die van de m demi ten, l r. ijl op die
modern erkavelingen heel anzelf prekend baktenen
flatje met pannendaken verrezen.
Holtenbroek
In een tru tuurplan werd de nieu1 e tad uitleg
opgedeeld in o rzichtelijk eenheden. crzi htelijk
v r de to kom tige bewoner , die in
amen hangende wijk n de ocia le erbanden zouden
vinden op e n haal di ze k nden verzi n:
de 'wijkgeda ht ' ademt uit alle naoorlog e plannen.
verzicht lijk ook voor het plannen an de
T pisd,e portiek-etngeJlat
zo al· ze Mem/ i11
de 111crieropbot111•111ijke11
zij11 •ebo11wd: gcprcfn/
Jriceerde be1011ele111entc11,
i11 de fa/Jriek
ge111aakte gevclkozij-
11e11. niet ho!!,er r/(//1 ,,ier
la •en, 0111dar anders e 11
liji nodig werd. ( ollcctic
Het 011erstich1 )
11-
70 | jrg. 21 - nr. 2 zwols historisch tijdschrift
11 Holte11brock: 01•erzic/11
over het ce111mlc groen gebied
l'tlll het nsse11 -
kruis. In deze zone 1verde11
ook de schoh·11
gebo111vti. ( ollcctie Het
verstic/11 )
boU\ producti , wat mini terie van
l elan wa bij h l ve rl n n van ontinge nten
( ·om maar rn nd· m, tl en voor de b u1 markt
in ve rband met de productiecapa iteit. Zo werden
voor Zwolle Noord al dire t drie eenhed n
b noemd: Holtenbroeken de noord lijke I ïken 2
en 3 (lat r d a-landen ). Holtenbroek zelf werd
met e n , nkrui erde Id in vier buurten, heel
rati neel aanged uid met I t t 4. lke buurt werd
verka eld mei eenheden die werden pgebolll d
uil een amen hangend tel I o nblokken: de zogenaamde
' tempel '. In een tempel, mee tal
be taande uit drie lot ze woonblokken, trof je bijoorbecld
een woon blokje voor starter , een voor
gezin nen en een vo r bejaar !en aa n. De blokje
werden aan de doelgroep aa ngepa t en zo nt -
1011d enige varia ti bi nnen een tempel. an zo'n
■ ■■■
tempel k nden er ver !gen vele worden gen•ali
eerd, waarbij de opgave I a om een vcnwi ht
te vinden tu en a wi eling ( orkom e nvormighcid)
en re titie ( r ë r tt in v rband
met de efficiën tie).
Vo rzieningen in de wijk werden gepland op
ver hillende niveau . r wa de buurtwinkel, het
1 ijkl inkel entrum en r wa d bi nn n rad voor
d grote inkop n. Er I a d zandbak o r de d ur
in het bi k, er I a het groene a enkrui p I ijkniveau
en er waren de groene buil nruimt n,
z al lang het Zwarte \Viller, r de re reati op
tad ni eau. Er was de nelwc, om b ol ie m t
1 ederland te verbinden, de vierba. n ringweg om
de wijk te bereiken, de wijkonl !uiting weg en er
1 a de bi kont !u itin g, alle met hun eigen pr ficl
en be tratingmateriaal. 1 n alle denken ver plan-
11-
zwols historisch tijdschrift jrg. 21 - nr. 2 | 71
11 ning valt deze aanpak te rug te vi nd n.
Een w nbl k , rd geda ht al e n element
da t lo in d gr en ru imte van de wijk z u taan.
De g I ten b U\ bi kken, waar de voo roorlog e
teden mee gebmn d , aren, hadden afgedaan.
Men vond dat ze te weinig konden worden geventileerd
en l weinig zonli ht kregen (de ang t o r
tub r ulo ·c wa n g gro t). Dat met d bouw in
rï taande blokken de ez nning erb terde wa
nrni kenba, r, m ar het be tekende o k dat bi kken
alzijdig mo n , 1, met
balk de - tzij htbar
a ht en dr wa zi ht.
r ve ve n. Mozartlaan
mooi te zien hoe tclken twe
h a aar gez. ne bi kken een binnenru imte
i g cl. In de ok et trappen hu i naar de
gal in d g me happ lijke tuin een ki iner,
lager blokj met nder type woning.
roen
Het maaiveld wa gedacht al een groen tapijt,
waarop de , oonblokkcn in het gelid , erden
geplaat 1. et :i nkrui w rd de h ofdgro ntru
tuur, w:iarin de holen en kerken een plaat
kregen. :in het Zwarte \,\la ter een accent in de
rm van een t ren na t aan de zuidelijke punt een
d rg lïk a ent met d t ren bo en het \ inkelntrurn.
rn h t krui in d a gr en Le houd 11,
h e 11 gemeen happ lï k punt t gev n,
wa hier en paviljo na htig g b uw gedacht met
een openbare fun tic. • t , erd het kantoorgeb
u, dat de \V, vin in gebruik nam. e I me r
dan e 11 ar hit t ni h I nder wa dit du t -
d nb uwkundigccnbel,ngrijkg b u,.
H t b heer van al die penbar gro n ruimt
wa v rd eld ver de g me nt en de b berende
woning orporatie . Zek r bij de blokken met fla twa
er ge n parti ulicr groen. 1 n veel wijk n
peelde h t gr n een rol bij d n tuuredu atie,
wat t t uiting k\ am in een rijk ortimenr an
b men en truiken ( 111 van naamplaatje voorzien
), maar k in de , an leg van dieren weide en
eenden hui je . 1 n enkele gevallen werden ze i[ de
n ten oor zwaluwen in <.Ie ar hitcctuur meeon
l \ orpen.
■ ■■■
y teem
Het nadenken o er tedenb m en archi te tuur
vóór en in de T, e de \Vereldoorlog heeft e n
te m opgele erd, waarm in d period an d
\ ederopbOll\ met goed ge olg de reu , ch tige
bouw pgave kon , orden aangepakt. Dat r t 111
had betrekking op d tedelijk fun tie , d rka -
v ling, d r I an het gro n, d rdcling an de
w ni ng n en d tandaardi ati an geb u, nderdel
n. Betonfabri ken pc i, li e rden zi h in
het maken van bijvoorbeeld vloerelementen
kozijnen of raamomlij tingen, trapp n f dak 1 -
m nten. Timmerfabrieken nt t nden die Li h
ri htten op h t mak n an k zijn n trappen.
e organi ati van het b uwpr \ crd a, n de
ene kant nderdeel van het geheel v n het planning
apparaa t en, and andere kan t , erd het ze lf
meer n meer een k, e tic an logi tiek en montag
in plaat van trad ition el bouw n. 'Met t ntje
t pel n los n \ ede w ningn d niet op', z
merkt n de m dernen nder de ar hite ten graag
op.
Dat y teemdenken kwam onherroepelïk o k
in de vormgeving tot uiting en toen de waardering
daarvoor afnam, kwam de appre iati r wijk n
zoa l Holtenbroek ook onder druk te taan. eg
daarbij een om gebrekkige bouwl,..-walitei t, ver-
Voorzie11i11ge11 werden
op blok11i11ea11, op
b1111rt11iven11, wijk11ivem1
en tnd 11Îl'cn11
gepln11d: de oöp al
b1111rt. 11pcr. ( olie ·ti
Het l'ersticht )
11-
72 | jrg. 21 - nr. 2 zwols historisch tijdschrift
11 Plnttcgro111/ /-lolt c11 -
brock. /-let groene
n$Se11kr11is (111ct holen
c11 n11rlerc voor::ic11i11 -
gc11 ) verdeelt tie l\lijk i11
l'icr b1111rte11. Li11kso11-
rler ligt het l\lijkgcrleclte
Holte11brock /. ( ollectie
Het Oversticht )
anderd i en ten aanzien an bom fy ica (geluid,
v rwarming, vocht, i olatie) en andere a pecten
van , o nk, alit it (badkamer, keuk n) en er ligt
e n ala aan r denen v r ew n r om te vert
rekkcn z dra zich de kan voordoet. ok in
b olle i het rondpompen van bewoners een thema,
net al in de re t an h t land. an Holtenbroek
naar de a-land n of Zuid, van Zuid naar
Itter ummerbroek n van daar we r naar rad ha gen:
o k dat zijn vormen van vooruitgang. Wat
a hieraan d ze ketting o, erblijft i een wijk met de
111 c, te g breken, maar w I met de goedkoop te
, oningen. Kan n vo r niem groepen bewo-
■ ■■■
ners, maar geen melkkoe vo r de orporati die
steed minder het geld bijeen kri jgt dat nodig i
voor een teed grotere ren vat ie.
De huidige herstructurering van Holt nbro k
moet op dat probleem een antwoord geve n.
Bij de keuzen die moeten word n g maakt, i
het goed om terug te kijken naar de uitgang punten
die bepalend waren bij de bouw van het tad -
deel. Door alle dingen te onderzoeken en het g ede
te behouden, kan een bijz nderc, ijk ont taan
en dat i nodig, want gcw nc wijken zij n r al
genoeg.
11-
zwols historisch tijdschrift jrg. 21 - nr. 2 | 73
11 ■ ■■■
Holte11/,roek 1 vminf de Terborch-, ,este flat gezie11 i11 oostelijke richti11 . Op de voor ro11d d Trnpje wo11i11 e11. Li11k bo1,e11, i11 liet gebied
rond de Bccthove11/aa11, is 1111 de re11011ntie nm, de gnng. Zie ook de plattegro11de11 op de pagi11a 's 76 e11 78. ( ollcctie Het versticl,t)
11-
74 | jrg. 21 - nr. 2 zwols historisch tijdschrift
11 Jan Roncken
Holtenbroek forever
Het artikel van irk Baahnan 'H ltenbroek
in revi ic' het top heldere wijz de maa thappclijke
kader en de tedenbouwkundige
ideeën waarbinnen wijken al Holten broek zijn
ont taan. In deze bijdrage wordt be chreven wat er
de laatste jaren is veranderd en wat er nog op tapel
■ ■■■
staat. De nadruk ligt daarbij op de fy i k a peet n
en op h t bezit van d corp ratie .
Holten broek voor de middenkJa e?
In Holtenbro k staan ong veer 4500 w ning n.
Tachtig procent is ocia le huurwoning en in de
\ ORclv/11 ·/1ti111prc.-sic w 111 ~epln11rlc 111011i11 ,e11 op d plnnts va11 de voor111alige portiek\\1011i11ge11 ro11d de Beetli ove11/an11 (fase / 1111 11
Ho/1e11/;roek I ). tart bo11w 111ei 2004, opleveri11g V(l/1 de wo11i11ge11111ei 2005. (Projecttea111 Holre11broek 1)
11-
zwols historisch tijdschrift jrg. 21 - nr. 2 | 75
·aren vijftig (vanaf 1958) en ze tig gebouwd door
de woningcorp ratie deltaWonen (voorheen
avo\\lzn) en \ Z.
1 n de jaren ta htig wa Holtcnbrock niet de
prettig te wijk om in te wonen: veel vandali ·me
burenruzie , drug overlast en ervui ling. In een
deel an de wijk waren ook het gedateerde woningaanbod
en een oneven, ichtige amen telling van
de be, oner. belangrijke orzaken van de problem
n. Dit i de tragiek van na orlog e wijken al
H lt nbr ck. c , ijk i oor pronkelijk g b uwd
vo r lagere- en midd ninkomen , maar kreeg vanaf
d jaren tachtig te maken met concurrenti van
tad uitbreidingen. Dez niell\ e wijken hadden
voor de middengroepen meer te bieden. In I ijken
al Holt nbroek kwamen nieuw b woner die niet
veel te ki zen hadden. Het wijkg d elte Holtenbro
k I werd daarmee voor een deel van de bewon
r een doorgang hui , een gebied waar je alleen
wo ndc mdat ·e niks beter kon krijgen.
'v\ e zec:g en uitdrukkelijk' o reen deel van de
bewoner ', omdat elen heel b wu t en po itief
voor Holtcnbroek blijven kiezen. \ e preken
aak met jonge en oude bewoner die vo r geen
goud weg I illen.
Een toekom t chet voor de, ijk
In de jaren neg ntig zijn de ialc problemen en
de overla I in ten icf en u e vol aangepakt, met
een betere leefbaarheid en fcer als resultaat. Maar
het , a wel duidelijk dat de , ijk meer aanda ht
nodig had dan een extra politiepo t en hier en
daar een rcnovatieplannctje. De gemeente ging
daar 111 aan de lag met hel maken van een kader.
tellend plan, het I ijkplan.
ind jaren tachtig"" o erigen al een eer te,
tcclcnbouwkundig georiënteerde, p ging ondernomen.
D ar hite t Fon erhe)ren chctstc een
toekom tbedd waarin (dure) nieuwbouw werd
1 cgcv egd in de •rocnzonc en aan het Zwarte
v ater. De winkelvoorziening n werden geconcen
treerd aan h t Jaaglijn. o ral het bouwen in
de groenzon greep n gal in o d oor pronkelijke
lru tuur en de plannen werd n niet goed ontvangen
do r de buurt.
a e n impa se ging de gemeente een paar jaar
later opninl\ aan de . lag. Het nieuwe , ijkplan
■ ■■■
had, in tegen telling tol het werk an Verheyen,
meer aandacht oor de o ial a pc ten van de
wijk en oor h t creëren van draag lak voor Ic
toekomstvi ie. En zie, de tedcnbouwkundigc
vi ie van het wijkplan wijkt op een aantal e enlit'le
punten niet erg veel af van het plan van erheyen
en wordt 10 h beter gea cpteerd. Ook nu, orden
de winkelvoorzieningen gecon entrcerd en
komt er nieuwb u1 in het groene as en krui .
ieuwbouw, ook in het a en kruis
De komende jaren verandert er veel in de , ijk.
Het Projectteam Holtenbroek 1 (dit i e n amenwerkingsverband
tu en de woning orporaties
\ Z en delta Wonen) i bezig met de I op v, n
450 portiekwoningen, rond de Beethovcnlaan.
Hier kom n 350 nieuwe woningen vo r in de
plaat . De 92 woningen die vanaf mei 2004
g bouwd worden, vormen de eer te fa e an dat
project. Daarover straks meer.
Maar er volgt meer nieuwbouw:
p de c rporatiewoning n lang. de Bachlaan
en de Klooienberglaan (no rdzijde) ligt een
loopbe temming, te realiseren vanaf 2005.
- Aan het Bachplein komt een winkelcentrum
met appartementen.
- \ Z i al twee jaar in overleg met haar huurder
in de 'Trapje wijk' om amen een plan te maken
voor deel renovatie, deel loop/nieuwbouw.
iet onom treden is het besluit van de gemeente
nieuwb uw toe te taan in het groene a scnkrui :
1 et Wavin-gebouw van de ar hite I Jelle Jelle .
i ge loopt ten behoeve van een I oonzorg 0111 -
plex plus I oningen.
In de groenstrook aan de lozartlaan bom t
AM \ onen ze tig koopwoningen.
\ 1oningcorporatie WZ tol lot, heeft e neer. te
tudie gedaan naar het reali eren van fr r.c
woonblokken in n aan het Zwarte Water ter
hoogte van de Trapjeswijk.
ieuwe tedenbouw rond de Beethoven laan
an de boven taande plannen lichten wc er één
uit en nader toe: de ni uwbouw van 350 woningen
rond de Beethovenlaan.
76 | jrg. 21 - nr. 2 zwols historisch tijdschrift
11 -
Pln11egro 11d l'n11 Holte11b
roek /. Link. ba, e11
be ,,i11dt zich de T< rborc/
1-veste fint (zie ook
de foto op pn i11n 73 ).
T11ss II de H ii 11de/lnn 11
e11 de Klooie11berglnn11
li t de Trnpjeswijk. /11
li et gebied rond de 8eethove11/
na11, te11 w ide11
, n11 de Hiindellnn11,
,vo rdt 1111 de /1erstruc111 -
reri11g i11 fnse1111i1gevoerd.
( Project ten,11
Holte11broek I )
■ ■■■
_,
3
11-
zwols historisch tijdschrift jrg. 21 - nr. 2 | 77
11 Een paar jaar geld n ont1 ikkclde de gemeente
in overleg met de t1 ee corp ratie een stedenbouwkundig
plan voor dit gebied. aar toen het
klaar wa , 1 crd na lan, dubben to h be loten
geheel opnieuw te beginnen. De uitkomst werd
e ordccld al 'te braaf en te weinig ambitieu '.
De corporatie wilden met dit eer te loop/nieuwboll\
plan een 'imagod reun' uitdelen n aan hui dige
en toekomstige bewoner laten zien wat de
kwaliteit-ambitie zijn van de corporatie .
Ict d gcm ente werd afgc proken dat de orporatie
binn n de randvoorwaarden van de
gem ente een nieuw plan zouden maken en dit ter
goedkeuring voorl gg naan de gemeente.
Karel c an der Meer r hitectcn I erd ingehakcld
voor h t tcdcnbou1 kundige plan en
voor de ar hit tuur an de eer te fa e.
H t nieuwe ontwerp gaat uit van veel buurtgroen
en maakt in vergelijk met de be taande
1 ijkopb uw een duidelijker chciding tu en
op nbaar en privé. Ze en clu ter m t I oningen
liggen in en opc::nbaar toegankelijk, groen en
autovrij gebied. Parkeren vi ndt plaat 'achterom'
op eigen rf of op collectieve binnenterreinen. Het
plan kent een gr te variëteit aan , oningen: groot,
ki in, patio, terra woning n, herenhuizen, w on'
erkwoningen, koop- en huun oningcn. De ol-
1 tic e binncngebi den worden uitgege en in
'111, ndclig eigendom' waardoor de bew ner zelf
verantwoordclïk zijn voor inrichting en beheer.
Re peet voor oor pronkelijke opzet?
,mui t ver hillend hoeken zijn raagteken
geplaatst bij de ingr pen di · in naoorlog wijken
\ ord 11 gcplc gd. \, ordt er niet te nel gesloopt?
H bben de ingrcp n \ el v !doend re peet voor
de terke kanten, de structuur van de oorspronkelijke
wijkopzct?
1 n een re en te uitgave er de her tructurering
van naoorlogse wijken, stelt men dat' ... de
gehele I op- en nieuwbouwopgave gepaard gaat
met en mate van ulrurele onver chil ligheid ten
opzichte v n het ideali me en het vakmanschap
di aan de w d ropbou, wijken ten grond lag
hebben g I gen.'•
Hoewel deze uitspraak on wat er gaat, i het
wel g d om stil te taan bij de wijze waarop de
■ ■■■
herstructurering van Holtenbroek al dan niet
rekening houdt m t d oor. pr nkclijkc ideeën
van de ontwerper van de wijk. Zijn all veranderingen
ook echte verb leringen dan wel noo (zakelijk?
tellingen en aanzetten voor discussie
1. De aanta ting an het groene a enkrui
De ontwikkeling van de \ a in -locatie, de
ni uwbouw van A I Wonen aan de 1\1 zartlaan
en de eer te id ën van \ Z om in en aan het
Zwarte \ ater te ouwen, gaan t n k te van de
open ruimte, de hoeveelheid groen en de terke,
oorspronkelijke tru tuur van het a enkruis.
Echter: al we iet willen d en aan de huidige
woningnood n al we het buitengebied z veel
mogelijk I illen ontzien, dan zullen w en meer
compact t den bouw moet n accepteren.
2. De tempel tructuur
H t i. niet verstandig om de stempel tru tuur
van Holtenbroek op alle facenen volledig te
handhaven. nno nu wen t men op e n andere
wijze te, onen en amen te leven dan in de jaren
vijftig. De collectiviteit, het am nhorigheid gevoel,
de sociale ohe ie i minder dan t en.\ cel
men ·en kiezen eerder voor e n igen tuint'e dan
voor groter penbare ruim ren.
J. De collectieve binnengebieden in het nieuwe
ontwerp
De keuze voor h t concept van de ollectieve
binneng bieden bij de nicu, b u1 i een dappere
maar ri icovolle keuze. Proje tontwikkelaar
n makelaar hcbb n deze keuze al betiteld
al een ' niet-marktconform residu van idcali -
me'. De corporari zijn en blijven van mening
dat er huishouden zijn die een dergelijk wo nmilieu
aantrekkelijk vinden. Daarnaa t vinden
we dat Kar I e an der Meer er uit tekcnd in L
ge laagd een moderne int rpretatie te geven van
de oorspr nkclijke stedenbouwkundige tru -
tuur.
4. lopen of renoveren
De sloop van de portiekwoningen rond de Beethoven
laan wa een g ede k u . De bouwtechnichc
raat wa veel te Ic ht voor een renovatie
en v rder exploiteren zou leiden tot ·en neergaande
pi raai van de wijk.
11-
78 | jrg. 21 - nr. 2 zwols historisch tijdschrift
11 --
-
Plntregro1ul 11nn Holte11/
Jroek wnnrop nn11-
gegeve11 111nr er de
ko111e11de tijd stnnt te
gebe11re11. (Projec11en111
Holt eubrock 1)
Terborch
-veste
\ 1 .-! _,
\ -- --
De keuze voor sloop of renovatie van de Trapjeswoningen
zal ingewikkelder zijn. Deze
\ oningen zijn technis h net zo !echt, maar
hebben meer uitstraling en mi chien zelf 'hi -
tori che waarde'. De vraag i of het uiteindelijk
mogelijk en verantw ord i per woning één ton
onr n abel te inve teren vo reen ba i renovatie.
Dat i, . flianke lijk van de financiële afweging
die de corporatie maakt, maar o k van de duurzaamheid
van het concept dat voor de totale
wijk gekozen\ ordt.
5. Meer kenni ·, analy een di cu ie i nodig
orporatie weten nog onvoldoende van bewoners
oorkeuren; en de discu ie over de wijze
waarop nieu\ e plannen inpa baar zijn in Hol-
■ ■■■
Hennnchllng Holtenbroek
december 2003
t nbro k wordt door diver partijen niet inten
·ief genoeg gevoerd.
Toch dat i ab oluut nodig, want wc luiten ns
graag aan bij de lotzin van h t artikel an Dirk
Baalman:
'Bij de keuzen die ( ... ) 111 eten , orden
gemaakt, i het g ed om terug te kijken naar de
uitgang punten die bepalend, aren bï de bouw
van het stadsdeel. Do r alle dingen te nderzoeken
en het goede te behouden, kan een bijzondere
wijk ontstaan en dat i nodig, want gewone
, ïken zijn er al genoeg.'
Jacqueline Tell inga, /)c ,rcuc \lcrbo11wi11g. Vem1u/eri11g
11m1 ,woorlogsc ivoo111vijke11, 1 t'dnland rchitc
tuurin tituut, 2004
11-
zwols historisch tijdschrift jrg. 21 - nr. 2 | 79
11 Recent verschenen*
o ter, \, im, 'vletn111orfoses: ee11 geschiedenis vm,
het y11111nsi11111 elem111m, Zwolle cop. 2003.
(Zi ook be prekingelder in dit tijd hrift).
o ter, \ im; met medew. van Marianne Bannink
... let al.]. Holln11dse r--.iemve i11 Z1Volle: ee11 11111lticu/
i11niregesc/1iede11is. Zwolle 2003.
oster, Wim (red. ), im Huij mans ... [et al. l,
l-le1 Kleine of lde11eler Veer: een geschiedenis vnn
ee11we11 over de IJssel, Zwolle 2004.
1 G meen te Zwolle. elzijn. afd. Burgerzaken 1,
trnle11gids 200-l, z, olie 2004.
IGerfen, Karin ... et al.), Hommnge nnn de beeldho111Ver
Ti111s Leeser: beelde11ro11te in Zwolle, Zwolle
2004.
itgegcv n t r g I g nh id van de honderd te
geboortedag van de Zwol e beeldhouwer.
G v r, A.J. en A.J. M n ema; [fotogr. Han We -
terink], De l,nvezaten i11 T1Ve11/'e en l,1111 be1Vo11ers,
Zw lle 2004. (2e druk).
M n ema, A.J.; 1 fotogr. Han We terink ), De
hnvezme Den Berg te Dnlfsen: een ndellijk huis en
zijn ben 011ers, Zw lle _004.
Dcz uitgav v r h n t r gel genheid van de
bewerking van het ar hi fmat riaal over de havezate
Den Berg te Dalf en. gelegen aan de rivi r d
Ve ht in verij el, n t r ere van het feit dat in
2003 Den Berg 300 jaar in bezit is van de familie
an Dcdem (de laat te jaren de an Dedem-Den
Berg rich ting).
■ ■■■
Het ver ticht, Boerderij , tlns [ D-ROM 1, Zwolle
2003.
aa teen overzicht van ver ch illende verij -
else bo rd rijtyp n adre en van tuinpadlocaties
en mu eumbo rderij n.
chaik, Ton H.M. van; b ldred. Ton H ndrikman,
Een mooi geloof: kn1/wlieke11 in nlln11d vn11nf
de reformatie 101 2000, Kampen 2003, (Publi ati s
van de IJ elacad mi ; 169).
1 n 2003 werd het 150-jarig herstel van de bi -
choppelijke hiërarchie in ederland herda ht.
oor het Dekenaat alland wa dit aanleiding het
in itiati f t n men tot en publicatie, , aarin d
geschiedeni van de Salland katholiek g me nchap
vanaf de Reformatie tot heden in kaart zou
worden gebracht. (Zie ook be preking elders in dit
tijdschrift).
tedelijk Mu eum Zw !Ic ... [ tal.]; ot ' B n
Vulker ; red. Marieke chaap- t egman ; eind red.
Rita Kamphui 1, Holtenbroek spreekr nc111,
Zwolle 2003.
lnterview met inwoners van de Zwol e wijk
Holtenbroek, naar aanleiding van de expositie in
het tedelijk u eum Zw lle over ont taan gcchiedeni
en toekom t van deze nao rlog e, ijk.
Westerink, Geranrt, illn 's, veestnlle11 en fnbrieke11:
leven e11 werk va11 nrc/1il'ect G.8. Broeke111n (1866-
1946) Kampen 2003.
(Zie ook be preking eider in dit tijdschrift ).
• in 2003 en eer te kwartaal 2004
Marieke chaap -
teegman
11-
80 | jrg. 21 - nr. 2 zwols historisch tijdschrift
Boekbesprekingen
Ton 11. 1. an haik Ee11 mooi eloof Kntlioliekc11
i11 nl/n,uf vn11nf rle Refor111ntie tot 2000.
lh la ademie, Kampen 200 (Publi atie nr. 169).
Prij 23.
1 n 200 wa hel 1 ·o jaar geleden dat de bi -
hoppelijke hiërar hie in ederla nd , erd
her leid. cderland kreeg (, eer) bi d mmen,
dekenaten n par hi . V r het
dekenaat alland wa dil aanleiding het initiatief
te nemen 101 een publi ati om 400
jaar katho liek 1 v n in alland in kaa rt te
br ngen. p vrijdag 12 de ember 2003 k n
aan 111011 eign ur dr. erard de Korte,
d ken van alland, lijden een fee lelijke
bij enkom tin d nze Lieve r uw baili
kin Zw lle het eer te exemplaar aangeb
d 11 i rdc11 van Ee11 mooi geloof
Katholiekc11 i11 nllnruf vn11nf de Refom,ntie
tot 2000.
Het bock i opge plit l in i r h fd lukken. In
hel eer 1e h ofd tuk w rdt dep riode be breven
dal de Herv rming haar int red d ed 11 de uil cfeni11g
van de ka tholieke g d dien l verb den
werd. 1 c ka1holieken verkeerden in de rol van de
underd g. In hel tweede ho fd tuk, dat in 1727
begin!, neemt de l lerantie ten opzi Ine van de
kath lieken toe. De herpe kantj ten pzi hte
van e papisten zijn r af. e nederdu it -gereform
erd ( = herv rmdc) kerk i n g , el de 'heer~
ende kerk' maar in 1795 i het daarmee gedaan.
1aa1kundi, n god dien tig gaan de zaken op de
· h p. ' r i e n bev rre hte kerk meer in
ederland. Langzaam kruipen de kath lieken uit
hun . hulp.
Hel derde hoofd tuk vangt aan m t h t her tel
van de bi . hopp lijke hiërar hi in 1 53. 'ed rland
h udt op mi iegebied te zijn n krijgt vijf
■ ■■■
bi d mmen. De bi dommen , orden pge plit l
in dekenat n en vervolgen. in paro hie-. Hel
gr ndgebied van alland va ll nder de dekenal n
Zwolle en De enter. Het i de tijd van langn1me
eman ipat ie an het kath lieke volk. deel. Algemeen
kie re ht en d finan iële clijk l lling an
p nbaar en bijzonder nderwï in het begin van
d 1win1ig Le eeu, brengen dit pro e in en
tro mver nclling, maar leiden teven tot een rzuild
amenleving: én kalh li ke partij, kalh -
li k cholen, ka th lieke vakbonden, kath lieke
port en andere lub , all met een ge l lijk advieur.
H l Rijke R 111 • L ven in ptima f, rma.
1 n het ierde ho fd tuk, dat b ginl met de
Tweed \ ereldoorlog, raken de kaLholieken in
alland, e na! eider in derland, na de Wederopbouw
p drift. root zijn de veranderingen na
het Tw ede on ilie. nLckcrh id
alom. De ontkerk lïking neemt l e. 1' laar wat
zeggen ijfer . De betrokkenheid an di genen die
in de kath lieke kerk blijven en zich daarv or
inzetten, onder meer bij de liturgi he vernieuwingen,
i gr ter en inlen er dan o il. r i toekom
l vo r de katholiek met hart en ziel, ook in
alland.
\/;in haik be hrijft hoe 111ooi de alland
katholieken hun gel of vonden en hoeveel 7c v r
hadden vo r de bel ing ervan in de eredien t en
de vr mheid, in d arita en het iale Ie en, in
all rl i verenigingen en mi iea 1ivi1 iten. In elk
h fd tuk w rdt l cd aanda ht be leed aan de
ituatie in de drie IJ se! leden enter, Kamp n
en Zw lle en aan de ituatie op h l platteland van
alland. an haik ba een 7ijn informatie p
lit rai re bronnen. Naa t de algem ne k rkhi t ri he
literatuur heeft hij dankbriar gebruik g maakt
an de vele gcdtnkboeken die in de a gel pen
jar n van de mee t par hie in alland zïn ver-
zwols historisch tijdschrift jrg. 21 - nr. 2 | 81
11 henen en doorgaan niet uitkomen boven het
lo ale katholieke m, ai ve ld. De informatie uit deze
gelegenheidsboeken heeft an chaik gefi lterd en
gcanalyse rd en op een voortreffelijke wijze aanecngc
meed om de ituatie in alland te be chrijven.
oor belang tellenden voor de ge chieden is
an z, olie i het boek bijzonder aant rekkelijk,
omdat een aantal illu tere Zwollenaren uitgebreid
o r het voet li ht treedt. Op de eer te plaats i dat
Arnold \ aeijer, aart prie ter n pa toor, wien
memoire een onu itput telijke bron zijn voor het
katholieke wolle van de zeventiende eeuw. J n de
negentiende eeuw is het pastoor en deken an
Ke el, die nauwgezet het l iber Me111orialis ( =kroni
k van de parochie) van de nze Lieve Vrouwek
rk bijhi Id en r wie V · 1 bijzonderheden vermeld
worden. Andere Zwol e grootheden uit die
tijd zijn leden van de famil ie Schaepman, die ook
hoge func tie in het aa rt bisdom vervulden, an
on bceck en o de Wael. nvermeld mag ook
de naam van \i\ illcm van Rossum niet blijven.
cborcn in d Hagel te g en opgegroeid in het
Zwol e room -ka tholieke we shu i , bracht hij h t
tot kard inaal. In di ho danigheid wa hij onder
meer bela t met mi ionering. Al een va n de eerten
drong hij aan op de vormi ng van en eigen,
au to htone !cru ter erkoncliging van het katholieke
geloof in de derde, ereld.
pmerkelijk i de rol van Thomas a Kempi .
eboren aan het eind van de veertiende eeuw bleven
zijn gcdachtengoecl en da van de Moderne
De otie door alle eeuwen heen (en in alle hoofdtukken
) een geweldige in piratiebron voor velen,
en niet alleen voor katholieken.
H t boek loopt al een trein en leest vlot. an
chaik ver taat de kun 't om de ge chiedeni op
een boeiende wijze te verhalen. De chrijftrant is
onderhoudend, om met een lichte ironie en een
1 ugj nd rkoelde humor en deed mij denken
aan d vert !trant van odfried Bomans. oor
katholi ken van eertig jaar en ouder zijn de laatte
twe hoofd tukken n fee t van herken ning.
De ~ er uit de tv- erie Dngboek vn11 ee11 herders'
1011d, aa rt er in rond. Het ko tte mij moeite het
bo k weg te leggen. Ik heb het met heel veel plezier
■ ■■■
gelezen. Voor mij, geboren en getogen in Lemelerveld
in de parochie van pa toor Mor elt, kon Van
haik geen rakere typering geven van deze _ trcn ge
dorp pastoor. Zijn codetaal 'het zoeken van de
naa te gelegenheid tot zonde' wa voor elk tel dat
verkering had duidelijk. En voor diegenen die op
dan cu rsu gingen had hij de w !gemeende raad:
'clan met elkaar, maar niet de hel in.' Zelf wa hij
een ven oed jager, iet ~ at volgen het Kerkelijk
Wetboek voor gee telijken verboden wa ~. Fijntj
m rkt an Scha ik dan ook op dat Mor lt voor
zichzelf duidelijk milder wa dan voor zïn kudde.
Zijn vervaarlijke jachthond n, gchui vest vlak bij
de acristie, ·o gen elke jonge mi dienaar de stui pen
op het lijf. ok in mijn geboortedorp wa en
is de combinatie van kerk en kroeg van 'vitaal en
vitali erend ' belang: na de vroegmi gingen de
mannen naar het café n de vrouwen naar de koffiekamer
van de kru idenier. ndertu en werden
de bood chappen klaargezet.
alt er dan helemaal niets aa n te merken op dit
boek? Bijna niet. Hier en daar een lip of the pen.
Op blz. 64 komen de Zu ters an Liefde naar
Zwolle. Het I as in het jaar 1844. ' an het tati n
stonden de beide pa toor [ an Ke se! en Jasper ]
klaar al commi sie van ontvangst'. Het station in
Zwolle werd ech ter pa in ju ni 1 68 in gebruik
genomen. Het vaandel van de room -katholieke
Midden tandsveren iging op blz. 96 i zeker
gemaakt na 1900. iet "ll een de zu ter van het
zieken hui in Raal te waren actief bij het verzet in
de Tweede Wereldoorlog, ook hun ollega 's in
Zwolle maakten zi h zeer verdien telijk oor de
ill egalitei t, zie Kees Ribben , Bewogen jnre11; Zwolle
i11 de Tweede Wereldoorlog. De v orlet ter van
burgemeester an Karncbeek zijn M.P.1 1. (blz.
125 ). De dorsende pastoor op blz. 128 i tokman,
verge lijk de fo to op blz. 127. D beide foto' op blz.
128 zijn, gelet op de er iering, uit hetzelfde ja"r
(1956). In de index zijn twee lemmata, an rn Id
Waeyer ge, ijd.
Peanuts natuurlijk al je be eft d, t het bock
zoveel juiste informatie bevat en zo goed gedo umenteerd
i . e typering n zijn tr fzeker en de
zinnen beeldend, getuigend van een zeer grote
kennis van de materie, ook van binnenuit. Ruim
11-
82 | jrg. 21 - nr. 2 zwols historisch tijdschrift
11 -100 jaar ge hiedeni van katholiek n in alland
pa ert p c n voortreffelijk wijze d revue. en
m i gel f i o k en mooi bock geworden, in de
gevlcug lde betek ni van de tit 1. Lof komt toe
aan de initiatiefnemer , de uitge er en de begunstigers,
maar d m e te I fverdient d auteur.
\\li111 Huijs111a11s
V\lim ster, Metn111orfoses. Een geschiedenis vn11
liet ym11nsi11111 e/ea1111111. \, aander Zwol!
2003. 132 pp., 1 B 90-400- 4-7-0, prij € -4,95-
Het herinnering b ek van het
ymna ium 1 ,mum i voor
ieder die zi h in tere e rt voor
deze chool een aantr kkelijk
do ument ge, orden. Het i
een i e telijke uitgave, m oi
van pzet n met mooi - deel
gekleurd - beeldmat riaal, in
een pr ttig formaat, kortom:
een lu t voor het oog. De
chrijver, Wim o ter tond
v r de m ilijke taak om in
betrekkelijk klein be tek
keuze te maken uit de vel
hem e chikbare gegeven
z ndcr het erleden g weid aan te doen. In twe
h ofd tukken be hrijft hij de zes eeuw n van het
be laan van de atijn h ol tot aan 1930, toen
het g mna ium verhui d naar de eerallee. Kort
daarna kreeg de hooi de naam ymna ium
ele num ter herinnering aan der emru hte reet
r J han Ie, die bek nd tond al een gel rd
do ent, en nden ij vernieuwer en een leid man
o r de jeugd. Dat in dit korte be tek het' tre ht
·hi ma' zonder ve I uitleg gen emd wordt, lijkt
me te h og gegrepen v r de gemiddelde lezer.
Niet aangen m n kan worden dat ied reen op d
h ogte i van d g wijzigde verhoudingen tus en
kerk en taal bï de pkom t van de burgerij en
, elk nadelen de Latijn e chool te Zwolle van dit
onfli t h eft ondervonden.
De nadruk van h L b k (zie de titel) ligt op de
ge hiedeni van het eleanum aan d eerallee.
c opzet wa zov I mogelijk locumenten, herin-
■ ■■■
neringen, foto' n verhalen van oud-leerlingen
op te nemen in h I geheel. Het m el r de
hrijver zeker niet gemakkelijk zijn g w e t
zoveel bronn n aangedragen te krïgen. To h i hij
erin ge laagd om op epel wijze dit materiaal te
vervle hten in zijn t k t en er een gehe I van te
mak n. et w rk heeft natuurlijk door de inbreng
van deze enthou ia te betr kkenen veel aan I vendigheid
g wonnen. Maar het ri i hiervan i dat
de lezer zi h beperkt t l de m uïge vcrhal 11 van
eigen ervaringen en van buiten chool a tl 1te1-
t n n het hi t ri h verhaal laat oor wat het i .
De waar huwing van reel r Brink komt dan goed
an pas: 'Z rg dat het werk in rde i , dan i al het
ander de te pr ttiger'. Het werk in deze i zeker
pgave. Het lezen an de tek t van
Co ter i g n la t. Hij leidt de I z rop duidelijke
, ijze door de ge hiedeni van denkbeelden, b tend
pvattingen en onstuimige ontwikkelingen
in het onderwij . Waarin teed m er plaat w rd
ingeruimd vo r buiten hooi e