Kees Canters
In de Provinciale Overijsselsche en Zwolsche Courant van 27 juli 1925 stond een advertentie waarin de uitgave van tien prentbriefkaarten van Assendorp werd aangekondigd. Met de hulp van enkele Zwolse specialisten kreeg ik ze alle tien te pakken. In de wijkkrant De Assendorper schreef ik eerder al over deze kaarten. Over twee aspecten die daarbij nog niet aan de orde kwamen wil ik hier berichten.
De toon waarmee H.H. Rakers, boekhandelaar op Assendorperstraat 112, de uitgave van de kaarten aankondigde – ‘Ze zijn er! / de 1e Serie van 10 stuks Nieuwe Stadsgezichten van Assendorp’ – wekte toen (en ook nu nog) verwachtingen. Uit ‘de 1e Serie’ zou je zelfs kunnen opmaken dat Rakers het plan had om nog meer series uit te geven. Ik heb daar echter geen sporen van gevonden; misschien was de serie toch niet ècht dat stilletjes verwachte kassucces?
De serie laat vooral de lange straten in de wijk zien, straten die van oudsher in de lengterichting door de wijk lopen, zoals de Assendorperstraat en de Deventerstraatweg, beide vertegenwoordigd met drie kaarten. De Groeneweg werd tweemaal geschoten en de Molenweg éénmaal. Er dan is er nog een foto, vanuit de Coetsstraat genomen, van het Assendorperplein en een afbeelding van de Begoniastraat. Niet ècht representatief voor het toenmalige Assendorp met al zijn kleine straatjes en buurtjes – nog steeds zo karakteristiek voor de wijk -, maar wel interessant genoeg om in dit overzicht te laten zien:
De Assendorperstraat; hier begon omstreeks half zes in de morgen van een junidag in 1925 de fotograaf aan zijn wandeling-met-opdracht. Hij is nog dicht bij de winkel van zijn opdrachtgever H.H. Rakers – boven het meisje links op de foto is boven de voordeur nog net een deel van het huisnummer te zien: een halve twee en een nul; het uithangbord op de gevel is helaas niet te ontcijferen. Twee forse mannen-in-pak trekken zich niets aan te trekken van de aanwezige trottoirs en lopen gewoon op de rijweg – waarom zou je ook met alleen een paar fietsers op straat; de vrouwen lijken wat voorzichtiger en meer bescheiden, ze kruipen haast tegen de gevels aan!? Door de in ruime mate aanwezige bomen en het toen nog beperkte aantal winkels, winkels die zich bovendien bescheiden presenteren, oogt de straat totaal anders dan tegenwoordig. (Collectie Kees Canters)
De Assendorperstraat in oostelijke richting gefotografeerd; op de zijmuur van het hoge woningencomplex in het midden van de foto staat een muurreclame ‘RUND EN VARKEN SLAGERIJ JAN BOMHOF’ ; die slagerij zat op nummer 165. Het jongetje achter het perkje staat voor het raam van kapper Bakker (ASS157), tot op de huidige dag is hier een kapperszaak gevestigd; uiterst rechts is nog net een dakpunt van een boerderij te zien – we schrijven 1925! (Collectie Willem en Marry Horstman)
De Assendorperstraat nog een keer, nu ter hoogte van huisnummer 119 met links een ‘melk- en zuivelhandel’ zoals het reclamebord (zie onderstaand) op de zijmuur lijkt te suggereren; aan de overzijde de smid J. Haan en Zn met kachels en (Tourist!) rijwielen – voor de winkel een keurig, omheind perkje: precies achter de fietser is heel vaag in de verte de boerderij te zien waarvan een puntje van het dak te zien is op foto 556. Op de stoep lopen niet alleen twee dames in lange zwarte jassen en twee jongens (op weg naar school? – één van beiden lijkt een schooltas met zich mee te dragen), maar staat bij Haan ook een Caltex-benzinepomp, te herkennen aan de (rode) ster. (Collectie Kees Canters).
Vanaf een groot emaillen bord kijkt een brunette (wellicht iets loenzend, maar daardoor misschien nog innemender?), aan alle kanten omhuld door blauwe linten, de kijker stralend aan terwijl ze een pakje Blue Band margarine, ‘VERSCH GEKARND’, op een schaaltje offreert – een ontwerp van de hand van Emile Gaillard. Een eeuw later is deze margarine nog steeds te koop, weliswaar in een plastic kuipje, maar toch… (Bron: geplukt van internet)
In een regelmatig ritme rijgen zich de recent opgeleverde woningen aan de Begoniastraat aaneen; het stijlvolle pand links geeft een mooi accent aan de hoek; aan de andere kant van de straat ligt nog een kleine weide die in de komende jaren bebouwd zal worden. Halverwege de straat groepen wat mensen bij elkaar rond een paardenkar, is het een schillenboer? De fotograaf is inmiddels een half uur onderweg en richt zijn fototoestel nu op de Deventerstraatweg waarvan op de voorgrond al het wegdek in een regelmatig patroon van straatklinkers te zien is. (Collectie Kees Canters)
De Deventerstraatweg gezien richting station; de fotograaf heeft zijn toestel ter hoogte van de Lindestraat opgesteld. De verkeerssituatie met de verschillende rijbanen naast elkaar is tegenwoordig nog net zo onduidelijk en onoverzichtelijk, waar moet je je nu precies ophouden? Ondanks de naam, ‘straatweg’, die enige drukte doet vermoeden, is er totaal geen verkeer te onderscheiden, wel een aangenaam aandoende landelijke stilte. Er zijn nog geen woningen ‘opgetopt’ en naar de functie van de afgeknotte paal rechts op de foto kan alleen geraden worden, een een lang uitgevallen telefoonpaal? Ook hier een keurig perkje met wat sierstruiken en een hoog hekje er omheen. Links bovenin lijkt een kolonie processierupsen te huizen, maar niets is wat het lijkt: ook hier is de fotograaf aan het fotoshoppen geweest! (Collectie Overijssel)
Waar de Groeneweg op de Deventerstraatweg stuit heeft de fotograaf nog eens die straatweg gefotografeerd, voor een serie van tien prenten niet echt een toevoeging. Ook hier nog geen opgetopte woningen. Links schemert tussen de bomen door een grote villa waar een paar jaar later, in 1929, de kantoren van de groenteveiling gehuisvest werden; de veilinghal zelf werd in een nieuw gebouwde grote schuur ondergebracht die tegen de villa aangebouwd werd. (Collectie Overijssel)
Door het dunne lover van de straatbomen waardoorheen de zon gebroken schaduwen werpt, is niet meteen te zien dat het hier om de Groeneweg gaat; de foto is richting station genomen ongeveer ter hoogte van de kruising met de Verenigingstraat; tegenwoordig is het hier een kale boel: weliswaar veel ruimte maar die wordt voor een groot deel ingenomen door geparkeerde auto’s. Net zoals op veel andere foto’s ook hier tussen de kruinen van de bomen prachtig bollende wolken – fotoshoppen is al een oud fenomeen. (Collectie Kees Canters)
Een uitgestorven Groeneweg omstreeks kwart over zeven op een zonnige morgen tijdens juni 1925. We kijken richting station en staan ongeveer ter hoogte van de kruising met de Van Ittersumstraat. Links ligt nog een boerderij, niet echt oud, waarschijnlijk stammend uit de tweede helft van de 19e eeuw maar gedoemd om plaats te maken voor woningbouw. Zoals ook op andere plaatsen in de wijk geven de fors uitgegroeide bomen de plek een totaal ander aanzien dan tegenwoordig. (Collectie Kees Canters)
De topgevel precies in het midden van de foto behoort toe aan De Dageraad, het uit 1895 stammende gebouw van de Stadsevangelisatie van Zwolle. De fotograaf heeft zijn toestel opgesteld ter hoogte van de kruising met de Van Ittersumstraat en kijkt richting station. Links, pontificaal in beeld gebracht, de kruidenierswinkel van D. van Keulen; de etalage oogt wat leeg maar alles wat er in staat, staat wel keurig in het gelid. Op de zijmuur een prachtig reclamebord van P. Sluis (zie onderstaand). De dame rechts op de foto, in donkere mantel gehuld, staat vlakbij een bord met een tekst, mogelijk een gebodsbord: ‘Hier geen vuil storten!’ of iets dergelijks; we kunnen er helaas alleen nog maar naar raden. Om iets meer tekening aan te brengen in de gefotoshopte wolkenpartij heeft de fotograaf naar het lijkt wat zitten poetsen op de originele, verse afdruk – de gevolgen zijn tot op de huidige dag zichtbaar. (Collectie Kees Canters)
Het beeldmerk van ‘P. SLUIS ochtendvoer’ met de roemruchte haan – de prachtig gestileerde kop omhoog en borst vooruit – en de stevige streep eronder om het geheel nog eens te benadrukken; ook uitgevoerd in de varianten ‘MENGVOEDERS’ en ‘UNIVERSEELVOER’ – het laatste voer was bestemd voor kanaries en andere volièrevogels. Over de maker van het beeldmerk bestaat onduidelijkheid, mogelijk is het de illustrator Tjeerd Bottema geweest. (Bron: geplukt van internet)
Het Assendorperplein in 1925 gezien vanuit de Coetsstraat, met de toen nog jonge lindebomen keurig in het gelid – er mist er nog geen een. Een stadspomp is met wat moeite in het midden van de foto te onderscheiden. Links van het midden de winkel van F. Klijnsma ‘Damesmodes’; later zat hier decennialang het ‘Assendorp’s Warenhuis’ van Westrik, dat wil zeggen, ’in galanterieën’; hier eindigde omstreeks kwart voor acht op een juni-morgen in 1925 de tocht van de fotograaf door Assendorp. (Collectie Willem en Marry Horstman)
Adres- en tekstzijde (met daarop ook vermeld: ‘549, Uitgave van H.H. Rakers’ Boekhandel, Assendorperstraat 120, Zwolle’:
“Zwolle 28 Juli 40 // Lieve allemaal, // Even een kaartje en wel [om] mijn goede aankomst [te melden]. Ik was om kwart voor twaalf thuis maar een nare reis was het hoor. In Amersfoort ging ik er op de gebruikelijke wijze uit. Toen de trein leeg was schreeuwden ze over het perron dat de voortrein voor Zw. klaarstond en dat was notabene dezelfde als waar ik eerst in heb gezeten Dus ben ik er maar weer in gaan zitten. De IJselbrug ziet er treurig uit hoor. Nu luidjes is mijn kaartje vol Verder gegroet van ons allemaal. en een zoen van Truida. daag.”
Niets nieuws onder de zon: oorlogsellende en ‘ellende’ bij het spoor. De prentbriefkaart is, gezien poststempel en datering, inmiddels al 15 jaar in gebruik! Let ook op de fraaie postzegel uit de serie ‘Vliegende duif’, van de hand van ontwerper Chris Lebeau.
Like ons!